PREVENTIEF KLACHTEN VOORKOMEN: ZO WORD JE GEZOND OUD
Artikel door Isa & Medina
Arts Marguerite van Randwijck wil mensen zo gezond en gelukkig mogelijk oud laten worden. Daarom richt zij zich op preventie op lichamelijk én geestelijk gebied. ‘Met een persoonlijke aanpak is een optimale gezondheid voor iedereen bereikbaar.’
Wat zijn de voordelen van preventief klachten voorkomen?
‘Wij willen helpen voorkomen dat mensen met een ziekte bij de dokter belanden. Inmiddels is bekend dat een groot aantal ziektes ontstaat door leefstijl. Ons idee is dat als je weet hoe je lichaam in elkaar zit – waar de tekorten of overschotten zitten – en hoe het lichaam zich ontwikkelt in de tijd, je mogelijke problemen eerder kunt signaleren.’
Wat is daarvan het voordeel?
‘Dat je klachten dus dus uiteindelijk preventief kunt voorkomen. Know your numbers, noem ik dat. Je kunt niet alles voorkomen hoor, maar we weten steeds meer over preventie. Dat wordt in de medische wereld ook als steeds zinvoller ervaren. Huisartsen hebben hier vaak geen tijd voor. Dus wij helpen hier graag bij.’
Welke rol speelt onze levensstijl daar nu bij?
‘Die is groot. Dat is een kwestie van voortschrijdend inzicht geweest. Stress, weinig bewegen en geen goede voeding schaadt. Dit kan leiden tot hart- en vaatziekten, tumoren, dementie zelfs, of een disbalans van al je hormonen. Want alles is met elkaar verbonden.’
Kun je daarvan een voorbeeld geven?
‘Als je bijvoorbeeld te weinig slaapt, maakt je lichaam het stresshormoon cortisol aan. En daar word je dikker van. Daarnaast hebben vrouwen in de overgang bijvoorbeeld vaak last van veranderende hormoonspiegels. Je kan eenvoudig in een vicieuze cirkel komen. Eruit komen kan gelukkig ook. Maar dan moet je wel weten waar je moet beginnen en wat je moet doen.’
Want wij kunnen zelf vrij veel doen toch, zonder ingrijpen van een arts?
‘Zeker. Maar je moet wel eerst weten wat er speelt. Ik had laatst een vrouw in mijn spreekuur die amper iets at en toch bleef aankomen. Niet zo gek, want omdat ze zo weinig at stond haar lichaam in de “spaarstand”. Met als gevolg dat ze minder bewoog en dus minder verbrandde.’
Wat was het advies?
‘Haar persoonlijke sleutel lag bij meer en gezonder gaan eten én meer bewegen. Daardoor ging ze ook weer beter slapen en maakte ze minder cortisol aan waardoor ze overdag minder ‘cravings’ had en dus minder at. Het is vaak een vicieuze cirkel. In dit geval een positieve.’
Dat bewustzijn moet je wél eerst zelf hebben, toch?
‘Dat klopt. Die kentering in denken over gezondheid zien we in de kliniek gelukkig al heel sterk gebeuren. Onder veertigers, maar zeker ook bij dertigers. Een gezonde levensstijl proberen te krijgen en houden is van deze tijd. Maar om dat te bereiken moet je wel eerst een aantal dingen meten bij jezelf.’
“Heb je een fixed mindset of een growth mindset?”
Welke dingen moet je meten?
‘Dat is heel breed. We brengen als een puzzel verschillende waarden in beeld. Van je bloedwaarden tot je familiegeschiedenis. Van je levensstijl tot verouderingsprocessen. We werken daarbij met een multidisciplinair team: met een voedingsdeskundige, een bewegingswetenschapper en een psycholoog. Zij kijken op afstand mee. Op basis van de check krijg je een persoonlijk advies op maat. Onder meer gebaseerd op jouw motivatie: wat wil je en wat kan je? Met die vraag begint alles.’
Want welke rol speelt de psyche in dit verhaal?
‘Lichaam en geest zijn een geheel. De psyche is heel bepalend. Veel mensen hebben helaas last van stress, slaapproblemen of depressieve klachten. Motivatie speelt ook een belangrijke rol. Heb je bijvoorbeeld een “fixed mindset” of een “growth mindset”?’
Wat is het verschil?
‘Het eerste type (fixed mindset) denkt in vaste patronen en verwachtingen. Het tweede type (growth mindset) schrikt minder van veranderingen of onverwachte situaties. Die denkt eerder iets als “O, kan het ook zó?”. Het is het verschil zien tussen een halfleeg en een halfvol glas zien.’
Is het ene type beter is dan het andere?
‘Nee, het gaat er gewoon om dat je bewust bent waarom je bepaalde dingen doet. Dat je bewust bent van je eigen verwachtingen en overtuigingen.’
“Je geest en lichaam zijn als een batterij”
Dat is tijdens de overgang lastig, zeker bij stemmingswisselingen…
‘Laat ik beginnen met zeggen dat je in de overgang in sommige gevallen soms gewoon hormoontherapie nodig hebt. Onlangs is de gynaecologische richtlijn ten aanzien van hormonale substitutietherapie overigens aangepast. De overgang is immers een fase van het vinden van een nieuwe balans, zowel fysiek als mentaal.’
Wat is dan volgens jullie belangrijk?
‘Het is dan belangrijk te kijken naar hoe je leven op dit moment is ingericht. Heb je kinderen en zo ja: puberen die? Hoe is thuis je draagkracht en je draaglast verdeeld? Word je, kortom, geregeld ontlast of juist niet?’
Veel vrouwen in de overgang zitten in een soort spitsuur: met werk, puberende kinderen, mantelzorg soms…
‘Precies! En dan hebben vrouwen in de overgang ook nog hormonale veranderingen. Kijk, die veranderingen zul je door het hele leven ervaren hoor. Dat is nu eenmaal ouder worden. Maar voor vrouwen van in de veertig is dit door de combinatie met schommelende hormoonspiegels allemaal wel een makkelijke valkuil.’
Welke adviezen geef jij als preventie-arts in die gevallen bijvoorbeeld?
‘Dat is altijd persoonlijk. Maar ik heb wel een simpel voorbeeld. Ik ontmoette laatst een vrouw in de overgang die een ochtendmens is. Haar echtgenoot is een avondmens. Zij had daar hun hele huwelijk in meebewogen. Vroeger ging dat prima. Maar nu had haar lichaam meer slaap en rust nodig. Ze moest, kortom, gewoon op haar eigen tijd naar bed en even niet meebewegen met haar man, haar eigen bioritme volgen om voldoende te kunnen opladen. Je geest en lichaam zijn als een batterij.’
“Telefoons zijn een negatieve energiebron”
Hoe bedoel je dat?
‘Soms moet je even in de oplader, net als bij een telefoon. Als je merkt dat je in de energie gevarenzone komt, is het heel belangrijk om te kijken hoe jouw leven is ingedeeld. Dat kan trouwens ook betekenen dat er soms even niets aan te doen is.’
Kun je daar een voorbeeld van geven?
‘Ik had ooit een cliënte die een puberdochter had met depressieve klachten. Zij kon zichzelf op dat moment dus even absoluut geen “reset” beloven. Maar ze kon wel proberen om die naar drie maanden later te schuiven. In minder zware omstandigheden en als je financiële middelen het toelaten kan het soms ook al helpen om er even een weekje tussenuit te gaan. Alleen, naar een retraite bijvoorbeeld.’
Om op te laden?
‘Ja, dat is heel belangrijk. Altijd al hoor, maar zeker voor vrouwen in de overgang. Trouwens, over telefoons gesproken. Dat is ook een negatieve energiebron. We adviseren deze na acht uur ‘s avonds weg te leggen. Digital detox!’
Welke vragen moeten we onszelf stellen om erachter te komen hoe het met ons gaat?
‘Klachten en oplossingen, zowel fysiek als mentaal, zijn in de meeste gevallen uiteindelijk allemaal een combinatie van (dis)balans tussen voeding, beweging, slaap en stress. Zitten er pijnpunten in je week? In je sociale setting? Hoeveel beweeg je per week? Hoeveel slaap je per week? Hoeveel drink je per week? Want veel mensen drinken iets te veel alcohol. En dat is ook weer niet goed voor hun mentale en fysieke status.’
“Kleine stappen zijn het meest effectief en duurzaam”
De overgang klinkt zo eigenlijk dus echt als dé tijd voor een reset?Wat is dan de beste remedie?
‘Uiteindelijk gaat het gewoon om extra aandacht voor de periode van (peri)menopauze. Bij artsen en bij de vrouwen zelf. Om wie dit gaat. Hormonale substitutietherapie waar mogelijk en nodig. En leefstijlaanpassing waar mogelijk en nodig,’
Goed voor jezelf zorgen is soms best lastig…
‘Maar dat ‘doen’ hoeft niet moeilijk te zijn. Kleine stappen zijn het meest effectief en duurzaam. Soms begint het bijvoorbeeld al met gewoon wat eerder naar bed gaan. En accepteer dat je ouder wordt en niet alles meer is zoals op je 25e. Daar komt trouwens veel mentale rijkdom voor in de plaats. Want als je ouder wordt, word je vaak ook minder onzeker en wordt “meedoen” minder belangrijk. Luister vooral naar je hart, daar liggen alle antwoorden.’
Hoe bedoel je dat precies?
‘Dat bedoel ik letterlijk en figuurlijk. Ken je lichaam, ken je geest. Dus luister naar wat je voelt. Waar gaan je nekharen van overeind staan? Wie of wat kost energie? En “know your numbers”.
“Zorg dat de vorm van bewegen bij jou past”
Wat moet je weten?
‘Je moet dus minimaal je bloeddruk weten, je HbA1c (bloedsuikerwaarde) en je cholesterol. Hetzelfde geldt voor je buikomvang. Of je aantal stappen per dag en je spierpercentage. Kijk ook naar voeding, want daarmee voedt je jouw darmflora. De samenstelling van jouw darmflora (microbioom) heeft invloed op je lichaam. Die voeding kun je dus beïnvloeden.’
Wat is het nut van krachttraining?
‘Dat is heel belangrijk om je spiermassa op peil te houden. Zorg dat de vorm van bewegen bij jou past. Ikzelf ben bijvoorbeeld helemaal niet zo’n sporter. Maar toch ben ik hier en daar wat gaan trainen en ik merk écht het verschil. Dat is gewoon nodig na je veertigste. Dat geldt ook voor slapen. Acht uur per nacht is normaal. Vier uur slaap is dat voor veruit de meeste mensen niet.’
Wat moet ten slotte nog meer gecheckt worden?
‘Je vitaminegehalte, vooral die van vitamine D. En als je geen dierlijke producten eet check dan ook je vitamine B12. Ook als je suppleert, want vaak wordt het niet goed opgenomen. Meten is weten, zeg ik altijd maar. We kennen allemaal de algemene adviezen. Maar zien hoe jouw lichaam werkt en wat je doet, helpt enorm om een goede, gezonde verandering in je levensstijl mogelijk te maken. Zo word je hopelijk echt krachtig tachtig.’